İhap Hulusi Görey; Türk grafik sanatının kurucusu, Türkiye’de açılan ilk grafik tasarım sergisinin sahibi, genç Türkiye Cumhuriyeti’nin kurumsal kimliğinin oluşturulmasında önemli pay sahibi olan bir isim.
Geçmiş yıllara dair yapılan afiş galerilerinde, ilk reklam çizimlerinde, ilk kitap kapaklarında hep onun imzasını görürsünüz.
Türk afiş sanatının abidesi olarak da anılan Görey’in yetenekleri ve getirdiği yenilikler bunlarla da sınırlı değil. İllüstrasyon sanatının Türkiye’deki ilk uygulayıcısı da olan Görey aynı zamanda reklamcılığın ilk büyük isimleri arasındadır.
Mısır’ın Kahire şehrinde, 28 Kasım 1898 doğan İhap Hulusi, müteahhit Ahmet Hulusi’nin oğludur. Asker dedenin göreve nedeniyle Mısır’a gitmiş olan aile, I. Dünya Savaşı'nda Kahire İngiliz işgaline uğrayınca İstanbul'a dönmüştür.
Çizme, resmetme tutkusu İngiliz okullarında okuyan İhap Hulusi’yi önce Almanya’da bulunan bir ressamdan mektupla resim dersleri almaya itmiş, bu tutku ilerleyen yıllarda hiç azalmamıştır. 1920 yılında resim eğitimi için Almanya’ya giden İhap Hulusi kendini geliştirir.
Afiş Sanatı Diye Bir Şey Olmadığını Gördüm
"İstanbul'a döndüğümde afiş sanatı diye bir şey olmadığını gördüm" diyen İhap Hulusi, yaşamını sanatıyla kazanmak arzusundaydı. Öğrenimini bitirdikten sonra Haiman Schule'de 1920-25 yıllarında hem ders verdi hem de grafik sanatçısı olarak çalıştı.
Türkiye’deki İlk Grafik Tasarım Sergisi
İhap Hulusi sanat yaşamı boyunca ilklerin öncüsü oldu. 1923 yılında Almanya'dan gönderdiği yapıtlarıyla Galatasaray Lisesinde ilk afiş sergisi açıldı. Bu sergi, Türkiye'deki ilk afiş, grafik tasarım sergisi olarak kayıtlara geçti.
Arapça, Almanca, İngilizce ve Fransızca dillerini bilen İhap Hulusi babasının ısrarı ile Dışişleri Bakanlığı’nda memur olarak çalışmaya başladı. İhap Hulusi’nin memuriyeti kısa sürdü. Memuriyetten istifa eden İhap Hulusi ilk çalışmalarını “Akbaba” dergisine gönderdi.
“Alışılmadık, görmediğimiz bir sanat işi”
Akbaba dergisinin yönetici Yusuf Ziya Ortaç, İhap Hulusi’nin eserini "...İçinden bir karikatür çıktı zarfın. Ama bildiğimiz karikatürlerden değil. Ne resim-karikatür, ne karikatür-resim. Alışmadığımız, görmediğimiz bir sanat işi. İmza yerinde bir üçgen ve eski harflerle İhap Hulusi, sene 1923..." sözleriyle anlatmıştır. Ortaç’ın adını koyamadığı bu çalışma İhap Hulusi imzasını taşıyan bir grafik çalışması idi. Ve İhap Hulusi’nin çizimleri Akbaba dergisinin kapaklarını süslemeye başladı.
Ünü yavaş yavaş artan İhap Hulusi İnci Diş Macunu’ndan ilk afiş siparişini alır. Siyah-beyaz yapılmış afişte, gülen siyahi bir kızı resmetmiştir. Bu afiş siparişini hızla yenileri izlemeye başlar. Onlardan biri de 1930 yılında Kulüp Rakı için tasarladığı etikettir ki İhap Hulusi’nin tasarımı hala Kulüp rakı şişelerini süsler.
İhap Hulusi’nin Kulüp Rakı için yaptığı çalışmanın ilginç de bir öyküsü vardır. İhap Hulusi bu çalışmasını, yakın dostu Fazıl Ahmet Aykaç'la birlikte içki masasında çekilen fotoğrafından foto gerçekçi bir anlayışla tasarlar.
İhap Hulusi ve Genç Türkiye
İhap Hulusi’nin çizimleri Mustafa Kemal Atatürk’ün de dikkatini çeker. Genç Türkiye’de yürütülen aydınlanma kampanyasının bir ayağı da okuma-yazma seferberliğidir. İşte Atatürk, İhap Hulusi’den sevimli bir Alfabe kapağı hazırlamasını ister. Hatta kızı Ülkü ile birlikte bir süre poz da verir. İhap Hulusi’nin çizdiği Alfabe kapağı 1970’li yıllara dek kullanıldı.
İhap Hulusi’nin genç Türkiye için yaptığı tasarımlar elbette Alfabe kapağı ile sınırlı kalmadı. İhap Hulusi, Ziraat Bankası, Zirai Donatım Kurumu, Sümerbank, İş Bankası, Devlet Demir Yolları, Devlet Deniz Yolları, Tekel, Millî Piyango İdaresi vb. kurumların kurumsal kimliklerini oluşturdu.
İhap Hulusi, Tayyare Piyangosu (bugünkü adıyla Milli Piyango) idaresi için 45, Tekel İdaresi için 35 yıl çalıştı.
Sanayi atılımlarının yapılması ile birlikte grafik tasarımına olan ihtiyaç artar. Sanayi ürünlerinin tanıtılması, ambalajların tasarlanması, reklamların hazırlanması gerekti. Bütün bunları yapacak donanımdaki tek kişi kuşkusuz İhap Hulusi’ydi. İhap Hulusi bu yıllarda onlarca ürün için afiş, etiket ve reklam tasarladı.
Tasarladığı bazı afiş örnekleri;
İhap Hulusi yurtdışında da ün kazandı. Bayer'in afiş ve etiketleri, Mısır'ın Tekel İdaresi, Devlet Demir Yolları ve şehir hatlarına ait ve ilanları, ünlü İngiliz viskisi John Haigh'ın, İtalyanların Cinzano ve Fernet Branca'sının afiş ve etiketleri İhap Hulusi tarafından yapıldı.
Hat sanatını modernize etme çalışmaları
İhap Hulusi, afiş çalışmaları ile dikkat çekmesinin yanı sıra hat sanatını modernize eden başarılı tasarımlara da imza atmıştır.
Ne acıdır ki bunca başarıya imza atan İhab Hulisi tanıtımını yaptığı hiçbir kurum tarafından sigortalanmadığı için son yıllarını Şişli'deki dairesinde sefalet içinde geçirdi. Sanatçıya sadece Milli Piyango tarafından cüzzi bir aylık bağlandı ise de İhab Hulusi’nin ömrü bu parayı kullanmaya yetmedi ve 27 Mart 1986'da İstanbul'da 88 yaşında yaşamını yitirdi.
bi'dolubaski.com. Tüm hakları saklıdır.
